Odporność psychiczna (rezyliencja) to umiejętność dostosowania się do zmieniającego otoczenia, zdolność skutecznego radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, stresującymi, stanowiącymi wyzwanie. Odporność psychiczna jest wrodzoną zdolnością człowieka, która rośnie i zmienia się wraz z rozwojem, nabywanymi doświadczeniami.

Jednym z głównych czynników, wpływających na budowanie odporności psychicznej dziecka, jest bezpieczna relacja z dorosłym.

W oparciu o teorię przywiązania Johna Bowlby’ego – więź bezpieczna wykształca się wtedy, kiedy dziecko czuje, że opiekun jest dostępny i obdarza go wsparciem. Dziecko może polegać na stabilnym i przewidywalnym opiekunie, a z czasem wykształca się u niego zaufanie
do siebie oraz innych. Dzięki temu doświadczeniu dziecko zakłada, że świat jest bezpieczny, a jego potrzeby zostaną zaspokojone.

Aby wspierać odporność psychiczną dziecka opiekunowie mogą:

- zauważać i zaspokajać potrzeby dziecka (potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, miłości
i przynależności, szacunku i uznania, samorealizacji)

- zauważać, uznawać wszystkie emocje dziecka

- przyjmować z otwartością dziecko takim, jakim jest, akceptować je bezwarunkowo

- modelować, wspierać w nabywaniu umiejętności adaptacyjnych (radzenia sobie)

- komunikować jasno własne granice oraz respektować granice dziecka.

Profesor psychiatrii Daniel Sigel i David Rock stworzyli „Zdrowy półmisek umysłowy” – model, który mówi o tym, co jest potrzebne do zachowania dobrej kondycji i higieny psychicznej.

Na półmisku znajduje się siedem codziennych czynności umysłowych, niezbędnych do tworzenia dobrego samopoczucia. Są to:

• sen
• czas dla wnętrza – czas, w którym skupiamy się na naszych myślach, zmysłach
  i emocjach
• czas przestoju – czas odpoczynku, aktywności dowolnej, bez wyraźnego celu
  i mobilizacji umysłowej
• czas z innymi – czas spędzany z bliskimi ludźmi
• czas aktywności fizycznej
• czas kreatywności – czas zabawy, spontaniczności, eksperymentowania
• czas skupienia – czas wykonywania zadań, realizowania celów, mierzenia się
  z wyzwaniami.

Odporność psychiczna składa się z mniejszych umiejętności, jakimi są m.in.:

• rozładowywanie napięcia – żeby skutecznie rozładować napięcie musimy je zauważyć i rozpoznać jego przyczynę, a następnie zastosować efektywny sposób na jego zmniejszenie, np. wykonać ćwiczenia oddechowe, zażyć ruchu (przykładowo
  w formie spaceru, sportu, sprzątania), porozmawiać z kimś bliskim, spisać myśli
• efektywne odpoczywanie, regeneracja – odpoczynek jest naszą potrzebą,
  nie musimy na niego „zasłużyć” wykonaniem wszystkich obowiązków; odpoczywanie to robienie tego, co lubimy; często polega na zmianie (robieniu czegoś innego niż robiliśmy wcześniej)
• radzenie sobie z gonitwą myśli – w ciągu dnia mamy bardzo wiele różnych myśli;
  czasem trudno jest przestać o czymś myśleć, nawet jeśli tego chcemy; łatwiej jest do niechcianej myśli dodać inną, wspierającą myśl; pomocne w radzeniu sobie z myślami jest ich: zauważanie, tropienie (skąd jest ta myśl? dlaczego się pojawiła?), ćwiczenie uważności – skupienia się na „tu i teraz”, spisanie myśli, zaplanowanie sobie czasu, kiedy będę myślał o tym, o czym teraz nie chcę, ćwiczenia oddechowe, dodawanie sobie otuchy
• wspierające myślenie – w negatywnych myślach warto szukać konkretu (zamiast „jestem beznadziejna” -> co to znaczy? ->„nie zrobiłem na czas zadania w pracy”), kiedy masz negatywne myśli, okaż sobie zrozumienie, empatię; zmiękczaj myśli (zastępuj zawsze – czasami, muszę – chcę, wypada – można)
• wdzięczność – to docenianie drobnych, codziennych rzeczy lub takich, które do tej pory uznawaliśmy za pewnik i oczywistość, np. jestem zdrowy, zjadłem dobre śniadanie, mam pracę, samochód itd.; wdzięczność praktykuje się na co dzień, zauważając np. co wieczór rzeczy, za które jestem dziś wdzięczny
• samowspółczucie (self-compassion) – jest umiejętnością wspierania siebie w trudnych momentach, kryzysach, gorszych dniach; jest samoakceptacją przeżywanych emocji, okazywaniem sobie życzliwości i empatii
• asertywność – postawa, która jest dostępna, kiedy jesteśmy w równowadze; jest ona mówieniem o swoich potrzebach, szukaniem strategii na zaspokojenie potrzeb moich
  i innych osób tak, aby każdy był wygranym
• uważność – umiejętności bycia „tu i teraz”, obserwowania i doświadczania bez oceniania i bez nadawania znaczenia, na Zachodzie popularność uważności zapoczątkował Jon Kabat-Zinn (ang. mindfulness).

Artykuł ten powstał w oparciu o:

-„O przywiązaniu. Jak budować bezpieczną więź z dzieckiem” autorstwa Agnieszki Stein dostępny na stronie: https://dziecisawazne.pl/style-przywiazania/

- „Notatnik. Odporność psychiczna” autorstwa Marty Orleckiej i Malwiny Hańczak ze Stowarzyszenia „w sieci offline”, dostępnego na stronie: https://wsiecioffline.pl/

 

Galeria